قدس آنلاین-گروه استان ها: سابقه عزاداری در اردبیل بیش از ۶۰۰ سال است و لذا با آغاز ماه محرم، به‌جز روز اول و نهم محرم و یک روز جمعه که مابین ده روز اول واقع می‌شود هرروز دسته یکی از محله‌های شش‌گانه اردبیل به بازار و خیابان می‌آیند.
ده‌ها هزار نفر از مردم اردبیل و بیش از ۴۰۰ هیئت و دسته‌ی عزاداری از نقاط مختلف کشور و حتی میهمانان خارجی در میدان عالی‌قاپوی اردبیل (بقعه‌ی شیخ صفی‌الدین اردبیل) همه‌ساله دورهم جمع می‌شوند و زیر یک بیرق قرارگرفته و در رسای سیدالشهدا (ع) و سقای لب‌تشنه کربلا، حضرت ابوالفضل العباس نوحه می‌خوانند و سینه می‌زنند و لذا به دلیل چنین مراسم عزاداری باشکوه و بزرگ این شهر به «پایتخت عزاداری کشور» شهرت یافته است.
مراسم طشت گذاری
مراسم طشت گذاری یکی از آیین‌های سنتی مردم اردبیل است که در بزرگداشت جوانمردی شهدای کربلا و عزاداری در مصیبت آن‌ها برگزار می‌شود.
گفته می‌شود در روز ۲۷ ذی‌الحجه، زمانی که لشگریان حر راه را بر کاروان امام حسین می‌بندد امام حسین دستور می‌دهد از ذخیره‌ی آبی که داشتند در طشت‌ها ریخته و تقدیم به لشگریان و اسب‌های تشنه حر کنند.
این مراسم نیز به یاد جوانمردی امام حسین و ازخودگذشتگی او ویارانش برگزار می‌شود که چگونه خود با لب‌تشنه و با کمبود آب، ذخیره آب خود را سخاوتمندانه تقدیم لشگریان دشمن کرد.
نماد سقای کربلا
طشت نماد مشک سقای کربلا، آب، رود فراتی است که به روی کاروان امام حسین بسته شد.
امروزه طبق یک رسم قدیمی، شهر اردبیل به شش محله‌ی بزرگ تقسیم‌شده و هر یک از محله‌های کوچک با توجه به موقعیت جغرافیایی، تابع یکی از این محله‌های شش‌گانه می‌شوند.
عزاداری ماه محرم در اردبیل با طشت گذاری آغازشده و هرروز در دو محله این مراسم اجرا می‌شود. روز اول در محله‌های «طوی» و «اونچی میدان» طشت گردانی می‌کنند و روز دوم در محله‌های «اوچ دکان» و «سرچشمه» برگزار می‌شود. درنهایت، روز آخر ماه محرم مراسم طشت گذاری و طشت گردانی در محله‌های «پیر عبدالملک» و «عالی‌قاپو» انجام می‌گیرد.
نحوه برگزاری مراسم
مراسم به این شکل انجام می‌گیرد که دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی بانوای نوحه و نواختن طبل و شیپور و حمل علم‌های عزاداری، به یاد مظلومان لب‌تشنه کربلا مشکی را پر از آب می‌کنند و آن را به همراه طشت‌هایی از جنس مس یا برنز حمل می‌کنند که اغلب روی دوش ریش‌سفیدان محل حمل می‌شود.
سابقه عزاداری در اردبیل بیش از ۶۰۰ سال است و به دلیل برپایی مراسم عزاداری باشکوه و بزرگ این شهر به «پایتخت عزاداری کشور» شهرت یافته است این طشت را به مسجد می‌برند و کسانی که در مسجد حاضر هستند به احترام آن‌ها به پا خواسته و در جلوی آن‌ها با شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می‌زنند. بعد از طواف مسجد طشت‌ها را در جای مخصوص خود می‌گذارند و با خواندن دعای مخصوص، آب مشک‌ها را درون طشت ریخته و آن را پرآب می‌کنند.
در روستاهای استان اردبیل نیز این آیین بانظم و ترتیب خاصی اجرا می‌شود.
در روستای «شایق» که یکی از بزرگ‌ترین روستاهای تابعه‌ی شهرستان سرعین است مردم روستا، چند روز مانده به برگزاری مراسم، طشت را از مسجد برداشته، تمیز و معطر می‌کنند و روی آن پارچه‌ی سیاه می‌کشند.
در روز اجرای مراسم پس از نوحه‌خوانی، مردم در شکل دسته‌های منظم عزاداری با برداشتن طشت از مسجد آن را به رسوم خاصی در دونقطه و در منزل دو نفر از ریش‌سفیدان روستا می‌گردانند.
در این مراسم دسته‌ها در دو ستون منظم که بر چم‌های عزاداری جلوی آن‌ها قرار دارد، به حرکت درمی‌آیند و یکی از این ستون‌ها و با صدای بلند «حسین» می‌گویند و در جواب آن، ستون دیگر «مظلوم» فریاد می‌زند و به همین ترتیب تا خانه‌ای که طشت را به آنجا می‌برند، مسیر را طی می‌کنند و در خانه با ذکر مصیبت کوتاهی طشت عزا را برداشته و از مسیر دیگر به‌سوی مسجد حرکت می‌کنند.
«جایگاه طشت» در مساجد اردبیل
برخی از مورخان می‌گویند که احداث «جایگاه طشت» در مساجد اردبیل بعد از به قدرت رسیدن شاهان صفوی انجام‌شده است و یکی از ویژگی‌های معماری مساجد اردبیل وجود جایگاه و سکوهای خاص برای استفاده در این مراسم است. جایگاه مخصوص طشت دریکی از اضلاع دیوار مسجد به‌صورت «طاق‌نما» ایجاد می‌شود و در طول سال طشت‌ها روی این سکو قرار می‌گیرد. در برخی جاها نیز امکان دارد طشت‌ها از قبل در خانه‌ای که صاحب آن نذر کرده قرار داشته باشد و در این صورت دسته‌های عزادار به آن خانه رفته و بعد از انجام عزاداری طشت‌ها را برداشته و به‌طرف محل برگزاری رهسپار می‌شوند.
مردم آب این طشت‌ها را متبرک می‌شمارند و هرکدام مقداری به‌عنوان تبرک برای شفای مریض و برآورده شدن حاجات برمی‌دارند. مراسم طشت گذاری در سی‌ام ماه ذی‌حجه به پایان می‌رسد و مقدمه‌ای است برای عزاداری‌های ماه محرم در این شهر است.
ریشه در عصر صفویه
بر اساس متن کامل و قدیمی دعای طشت گذاری که به‌صورت تلفیقی به زبان‌های فارسی، ترکی و عربی نوشته‌شده است، می‌توان گفت که قدمت آیین طشت گذاری به عصر صفویه مربوط می‌شود
قدیمی‌ترین طشتی که از گذشته به یادگار مانده است، متعلق به مسجد «بازار چاقوسازان» اردبیل است که قدمت آن به دوران سلطنت «شاه‌عباس» بازمی‌گردد. در داخل و لبه‌ی این طشت نقش گیاه و ماهی حک‌شده و در لبه‌ی آن عبارت و تاریخ «وقف نمود به حضرت عباس ۱۰۳۸» وجود دارد.
نظر شما